Werkgever aansprakelijk voor dodelijk ongeval veiligheidsverantwoordelijke

Een projectleider, mede belast met het toezicht op de veiligheid, valt bij de inspectie van het werk op een nieuw project door het dak en overlijdt aan de gevolgen. Het verzoek van de weduwe om de werkgever (persoonlijk) aansprakelijk te stellen voor de schade wordt door het gerechtshof gehonoreerd.

De feiten

Een projectleider werkt in 2012 al 17 jaar bij een bedrijf dat zich bezighoudt met het leveren en monteren van dak- en wandbeplatingssystemen. Hij is een jaar eerder vanuit de functie voorman/monteur als zodanig aangesteld. Volgens zijn aanstellingsbrief is hij onder meer verantwoordelijk voor de voortgang en de planning, instructie van de monteurs, de oplevering van de projecten alsmede het toezicht op de naleving van monteurs en ingehuurde medewerkers van de wettelijke veiligheidseisen. Op 1 maart 2012 begint een renovatieproject waarbij op het hellend dak van een loods de oude dakplaten zullen worden vervangen. De projectleider komt rond het middaguur het werk inspecteren. Als hij het dak opgaat zakt hij door een dakplaat die door een collega al is losgeschroefd en valt zes meter naar beneden. Hij overlijdt ter plaatse. Valbeveiliging was wel aanwezig maar is niet gebruik, dakrandbeveiliging of een vangnet ontbraken. Omdat onvoldoende maatregelen zijn genomen om het valgevaar te voorkomen (art. 3.16 Arbobesluit) legt de Inspectie SZW de werkgever een boete op van € 10.800.  

Het ongeval is gemeld bij de assurantietussenpersoon, maar omdat de werkgever de premie van de bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering niet heeft betaald was dekking ten tijde van het ongeval  door de verzekeraar opgeschort. De werkgever is in november 2012 failliet verklaard. De weduwe van de projectleider stelt de werkgever persoonlijk aansprakelijk voor de schade als gevolg van het overlijden. De kantonrechter heeft de vordering op 4 april 2018 afgewezen.

Oordeel gerechtshof

In hoger beroep overweegt het hof, dat de projectleider tijdens en door zijn werk schade heeft geleden en dat dit niet het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid. Daarmee is het, op grond van art. 7:658 BW, aan de werkgever om te stellen en zo nodig te bewijzen dat hij al die maatregelen heeft genomen en al die aanwijzingen heeft gegeven die redelijkerwijs nodig waren om de schade te voorkomen. Deze zorgplicht schept geen absolute waarborg tegen alle ongevallen, maar heeft wel een ruime strekking, zodat niet snel wordt aangenomen, dat daaraan is voldaan. Het bedrijf kende een veiligheidsbeleid, met daaraan gekoppeld een sanctiebeleid, voorzien van de nodige maatregelen. In het VGM-voorlichtingsprogramma kwamen de veiligheidsregels aan de orde. In de aanstellingsbrief van de projectleider stond dat hij belast was met het toezien op de veiligheidseisen zoals wettelijk zijn voorgeschreven evenals het naleven van de bepalingen conform het VGM Voorlichtingsprogramma.

Maar dit betekent op zichzelf nog niet dat de werkgever daarmee heeft voldaan aan zijn zorgverplichting en verder zelf geen maatregelen meer hoefde te nemen. De projectleider moet ook daadwerkelijk in staat wordt gesteld, om naast de nodige zorg voor de veiligheid ook zijn eigen veiligheid in acht te nemen. In dit geval, waarbij op grote hoogte moest worden gewerkt, met  een aanzienlijk risico op vallen met te verwachten ernstig letsel, moeten hoge eisen worden gesteld aan de door de werkgever te nemen maatregelen om werknemers tegen dat risico te beschermen.

 Vast staat dat de projectleider degene was die verantwoordelijk was voor het toezicht op een veilige uitvoering van het werk. Dat betekent echter niet dat de werkgever verder zelf geheel geen maatregelen meer hoefde te treffen. Er was voor dit project in afwijking van gebruikelijk gekozen voor een non-shute veiligheidssysteem (harnasgordels met vanglijnen) omdat in de loods werd gewerkt en op de vloer machines en materialen stonden waardoor het ophangen van vangnetten niet mogelijk was. Werknemers hebben echter aan de Inspecteur SZW verklaard dat de lijnen van de valbeveiliging pas aan de dakspanten konden worden bevestigd nádat eerst de dakplaten waren verwijderd. Daardoor was het mogelijk dat de werknemers niet aangelijnd het dak op gingen. Het was (mede) een taak van de projectleider om de werknemers hiertegen te waarschuwen en toezicht te houden op de veiligheid. Hij was echter verantwoordelijk voor meerdere projecten tegelijkertijd en moest daarnaast ook de voortgang van die projecten in de gaten houden. Van de werkgever mocht daarom verwacht worden dat hij zelf extra maatregelen zou nemen om te zorgen voor afdoende waarschuwingen en toezicht. Nu de werkgever dit heeft nagelaten, is hij voor de schade aansprakelijk.

 Volgens het hof mag van een werkgever, die zijn werknemers werkzaamheden laat uitvoeren waaraan aanzienlijke risico’s zijn verbonden, verwacht worden dat hij zorgt voor een deugdelijke aansprakelijkheidsverzekering, zodat er dekking is als een van die risico’s zich verwezenlijkt. Ook als de werkgever - bijvoorbeeld door een faillissement - zelf niet kan voldoen aan zijn verplichting om de schade te vergoeden. Het niet betalen van de verzekeringspremies door werkgever waardoor de dekking is opgeschort beoordeelt het hof als een ernstig persoonlijk verwijt aan de werkgever. Hij is daarom persoonlijk aansprakelijk voor de schade van de weduwe als gevolg van het overlijden van haar echtgenoot. De slotconclusie is, dat de werkgever aansprakelijk is voor het ongeval van de projectleider. Weliswaar was die verantwoordelijk voor de veiligheid, maar gezien de gevaarlijke situatie op het werk en de vele taken die de hij op zijn bordje had, was aanvullend toezicht door de werkgever vereist. De werkgever wordt veroordeeld tot betaling van een voorschot op de schadevergoeding van € 10.000. Het totale schadebedrag moet in een aparte procedure worden vastgesteld. 

Aantekening

Een werkgever kan ook aansprakelijk zijn voor een ongeval van een ervaren werknemer, zelfs als nou net die werknemer verantwoordelijk was voor de veiligheid. De werkgever moet immers altijd rekening houden met mogelijke onvoorzichtigheid of onoplettendheid van een werknemer die zijn dagelijks taken uitvoert. De Hoge Raad heeft dat eerder ook in de zaak van de struikelende stukadoor (ECLI:NL:HR:2007:BA7355) uitgesproken. Die werkt in januari 1998 in een huis op nieuwbouwproject. Hij gaat via de achterdeur naar binnen en vertrekt aan het eind van de dag via de voordeur. De grond voor het huis was niet was geëgaliseerd en lag 30 cm lager dan de drempel. Hij draagt een metselkuip met een restant specie en wat gereedschap, verstapt zich en verzwikt zijn linkerenkel waarbij zijn enkelbanden scheuren. Later treedt een posttraumatische spierdystrofie op en hij komt vanaf eind 1998 in een rolstoel terecht. De Hoge Raad spreekt uit, dat de werkgever een eigen zorgverplichting heeft, die los staat van de voorzichtigheid die hij van een werknemer mag verwachten. En dat de werkgever bij de invulling van zijn zorgverplichting dus ook rekening moet houden met de mogelijke onvoorzichtigheid van de werknemer die zijn dagelijkse taken verricht. Het achterwege laten van maatregelen of aanwijzingen die redelijkerwijs nodig zijn om schade voor de werknemer door onveilige arbeidsomstandigheden te voorkomen kan dan ook niet gerechtvaardigd worden door alleen een beroep te doen op de nodige voorzichtigheid van de werknemer.

Maar soms speelt de deskundigheid van de werknemer wel een rol en mag wel worden verwacht dat hij de nodige voorzichtigheid in acht neemt. Het hangt van de omstandigheden van het geval af wat precies mag worden verwacht, mede afhankelijk van de manier waarop de werkgever zijn werknemers instrueert en toeziet op de naleving van die instructies. Zoals de werknemer die zijn werkgever aansprakelijk stelde nadat hij door een dak was gevallen. De Hoge Raad oordeelde, dat de werkgever voldoende veiligheidsmaatregelen had genomen en dat de nodige veiligheidsmiddelen aanwezig waren. Het niet vastmaken van de veiligheidsgordel was geen opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer, maar de werkgever had wel aan zijn zorgplicht voldaan. (ECLI:NL:HR:2011:BP9897).

Kortom: het balletje kan verschillende kanten uitrollen. De les hieruit? Bij het invullen van de zorgplicht gaat het om beschikbaar stellen van de juiste middelen, nemen van de nodige maatregelen, geven van goede voorlichting over het gebruik en als sluitstuk regelmatig toezicht houden op het juiste gebruik.

Gerechtshof ’s-Hertogenbosch, 13 oktober 2020, ECLI:NL:GHSHE:2020:3156

Uitspraken Historie