Vrijspraak na dodelijk ongeval met shovel

Eind september 2016 overlijdt een werknemer in een bedrijfshal van een Friese mestverwerker na een ongeval met een shovel. De rechtbank Overijssel concludeert dat het bedrijf van te voren goed heeft nagedacht over de risico's van het werk en dat de medewerkers goed waren voorgelicht en geïnstrueerd en komt tot het oordeel, dat het bedrijf niet in strijd met de Arbowet heeft gehandeld.

Feiten

Een bedrijf verwerkt organische en dierlijke meststoffen tot natuurlijke eindproducten. De eigenaar heeft de dagelijkse leiding over de zes personeelsleden. Er zijn twee bedrijfshallen. De mest wordt met vrachtwagens in de “vuile” hal aangevoerd en gelost met een shovel. Na mengen gaat de mest naar hal 2 voor bewerking in een droogtunnel. Het eindproduct is gedroogde mest en dient onder meer als grondstof voor akkerbouw. Er zijn mondelinge afspraken dat de hallen niet mogen worden betreden als met de shovel wordt gewerkt. Ook moeten oranje vestjes worden gedragen en er geldt een meldingsplicht. Deze en andere afspraken zijn bij verschillende werkoverleggen besproken.

Op 28 september 2016 komt een medewerker/onderhoudsmonteur na werk met een mini kraantje terug in de hal waar een collega met een shovel bezig is. Op enig moment komt de monteur onder door de shovel en overlijdt. Het mestverwerkingsbedrijf wordt door het Openbaar Ministerie vervolgd omdat het als werkgever al dan niet opzettelijk in strijd met de Arbeidsomstandighedenwet handelingen heeft verricht en/of heeft nagelaten, terwijl het wist of redelijkerwijs moest weten dat daardoor levensgevaar of ernstige schade aan de gezondheid van werknemers ontstond of te verwachten was. 

Oordeel rechtbank

De rechtbank overweegt dat een werkgever schriftelijk moet vastleggen, wat de risico’s op de arbeidsplaats zijn en de risico beperkende maatregelen beschrijven (art. 5 Arbowet). Een schriftelijk ri&e ontbrak maar er waren wel mondelinge afspraken gemaakt hoe en onder welke voorwaarden de hallen mochten worden betreden. Er is inmiddels een ri&e gemaakt en getoetst door een geregistreerde HVK-er. De rechtbank vindt dat het ontbreken van een schriftelijk ri&e niet betekent, dat onvoldoende was nagedacht over de risico’s. Over de voorlichting (art. 8 Arbowet) hebben de werknemers verklaard, dat zij op de hoogte waren van de mondeling doorgegeven regels die bij het werkoverleg aan de orde kwamen en dat die voldoende houvast gaven bij het uitvoeren van de werkzaamheden. Ook de vrachtwagenchauffeur die tijdens het ongeval werd geladen, heeft verklaard te weten, dat je niet in de hal mocht komen als daar met de shovel werd gewerkt en dat daar strikt de hand aan werd gehouden. De shovel voldeed aan de essentiële veiligheidseisen van het Warenwetbesluit machines (art. 7.2 Arbobesluit). De rechtbank vindt, dat er van uit mag worden gegaan dat na bespreking van de instructies met de werknemers, deze ook worden nageleefd. Van een werkgever met een beperkte bedrijfsomvang mag niet worden gevraagd om elke keer als een vrachtwagen wordt geladen, ter plaatse te controleren of de veiligheidsinstructies daadwerkelijk worden opgevolgd. Meer maatregelen waren onder de omstandigheden van dit geval niet nodig. De rechtbank oordeelt dat de mestverwerker van te voren goed heeft nagedacht over de risico's en dat de medewerkers goed waren voorgelicht en geïnstrueerd. De rechtbank spreekt de mestverwerker vrij.  

Aantekening

Interessant in deze zaak is, dat de strafrechter de lat kennelijk lager legt dan de Inspectie SZW. Het is immers vrij gebruikelijk, dat de staatsecretaris van SZW - of de minister, al naar gelang de portefeuilleverdeling – kijkt, of een werkmethode die tot een ongeval heeft geleid, vastgelegd was in de ri&e. En dat daarnaast ook nog een veilige werkwijze is ontwikkeld. Zo niet, dan zal een boete worden opgelegd, waarbij als het gaat om een ongeval met dodelijke afloop, het boetenormbedrag met vijf wordt vermenigvuldigd. Daarvan lijkt in deze situatie geen sprake. Maar de rechtbank weegt anders dan een staatsecretaris (of minister) van SZW. Die houden zich strikt aan het bepaalde in de Beleidsregel boeteoplegging arbeidsomstandighedenwetgeving (Besluit van 27 november 2012, G&VW/AA/2012/16953). Daarin staat in artikel 11 dat:

Indien de werkgever aantoont dat hij inspanningen heeft verricht, gericht op het voorkomen van de overtreding in het concrete geval, kan dit leiden tot matiging van het al dan niet op bedrijfsgrootte gecorrigeerde normbedrag. De volgende inspanningen kunnen leiden tot een matiging van 25% per onderdeel:

1. als de risico’s van de concrete werkzaamheden voldoende zijn geïnventariseerd en een veilige werkwijze is ontwikkeld die voldoet aan de vereisten van het bepaalde bij of krachtens de Arbeidsomstandighedenwet;

2. ls de noodzakelijke randvoorwaarden zijn gecreëerd voor het toepassen van een veilige werkwijze;

3. als er adequate instructies zijn gegeven;

4. als er adequaat toezicht is gehouden

Maar de strafrechter is niet gebonden aan de Beleidsregel. Die geldt immers in beginsel als interne instructie voor de inspectie SZW waarmee het ministerie een vaste beleidslijn voor haar medewerkers heeft geformuleerd. De strafrechter loopt in deze uitspraak overigens wel langs de hiervoor onder a t/m d gegeven vereisten, maar oordeelt milder en weegt mee, dat de werknemers bekend waren met de vereiste gang van zaken. Daarbij spelen ook de nodige verklaringen van werknemers en derden (de vrachtwagenchauffeur) een – belangrijke - rol. De rechtbank stelt vast, dat de werkgever voldoende had nagedacht over de risico. Dat die niet schriftelijk in een ri&e waren vastgelegd, betekent volgens de rechtbank niet, dat het risico niet voldoende was onderkend en daardoor zou hebben kunnen weten of redelijkerwijs had moeten weten dat levensgevaar of ernstige schade aan de gezondheid van de werknemer te verwachten was. Een conclusie die het ministerie van SZW in een vergelijkbare situatie niet snel zal trekken. Dat geldt ook voor het toezicht. Daarover oordeelt de rechtbank, dat er van uit mag worden gegaan, dat na bespreking van de instructies met de werknemers, die instructies ook worden nageleefd. En dat van een werkgever met een beperkte bedrijfsomvang zoals in deze zaak, niet kan worden gevergd dat telkens als een vrachtwagen wordt geladen ter plaatse gecontroleerd wordt of de veiligheidsinstructies daadwerkelijk worden nageleefd.

Los daarvan blijft het een belangrijke voorwaarde, te zorgen voor een goede risico-inventarisatie en – evaluatie waarin de risico’s en de vereiste benodigde maatregelen om die zo efficiënt mogelijk te voorkomen of te verminderen zijn beschreven.

Bron: Rechtbank Zwolle, 28 mei 2018, ECLI:NL:RBOVE:2018:1816

Wettelijk kader
Artikel 1, 5, 8 en 32 Arbeidsomstandighedenwet
Artikel 3.2, 7.2 en 7.4 Arbeidsomstandighedenbesluit
Artikel 2 en 3a Warenwetbesluit machines
Richtlijn nr. 2006/42/EG

Uitspraken Historie